SILENT EARTH

SILENT EARTH June 16th 2023, 226 participants, Deventer, The Netherlands.
At the opening of the IJsselbiënnale 2023 in Deventer a group of people looked at the living earth they where holding in their hands for ten minutes in silence.
Thanks to: Guido de Vries, Mieke Conijn, Ilsa & Lisa, Ellen Boersma.


Article in national newspaper NRC
june 21st 2023
Kunstwerken over de grond onder onze voeten
‘Grondtonen’ is de titel van de IJsselbiënnale 2023. Thema is het trio aarde, bodem, grond, de grote onbekenden van het dagelijks bestaan.
De IJssel, de jongste rivier van ons land, is een kunstrivier. Sinds de manifestatie IJsselbiënnale zes jaar geleden, in 2017, bij de eerste editie kunstwerken in en rondom het stromende rivierwater plaatste, in dorpen, steden, op dijken en in uiterwaarden, zijn de IJssel en beeldende kunst met elkaar verweven.
Een van de 27 nieuwe kunstwerken langs de rivierloop van 120 km ligt verscholen onder een civiel-technisch kunstwerk. Unsinkable van Karin van Dam toont ons een uit elkaar geslagen vlot vervaardigd van bamboe, enigszins verstevigd met zwart draad. Stootwillen van visdraad als kluwens wol houden de brokstukken drijvend, mocht het water hier stijgen. Maar het vlot ligt op het droge.
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/06/heerde-2.png)
De locatie is de surrealistisch ogende Tolbrug met een lengte van 800 meter, die rustend op hoge witte pijlers dwars door de uiterwaarden bij Heerde loopt. Deze brug is alleen een brug als het water uiterst hoog komt en de hoogwatergeul tussen Veessen-Wapenveld vult. Misschien komt dit nooit voor, misschien eens in de tachtig jaar. Dit kunstwerk juist op deze plek tekent hoe de IJsselbiënnale te werk gaat: de rivier, het landschap, de brug zelf en het kunstwerk zijn met elkaar verbonden en verwijzen naar elkaar. Geen enkel object is lukraak geplaatst. IJsselbiënnale 2023 heeft als titel Grondtonen en gaat over het trio aarde, bodem, grond. Richtte de voorgaande editie van 2021 zich op klimaatverandering en dreigend hoogwater, nu kiezen directeur Mieke Conijn en het artistieke team voor de grote onbekende in ons dagelijks bestaan: de grond onder onze voeten.
Bij de openingsceremonie maakte het publiek deel uit van een performance op de IJsseldijk bij Deventer. Op initiatief van de Arnhemse kunstenaar Rob Sweere kregen de genodigden een handvol aarde. Daarmee moesten ze in een kring staan en tien minuten lang geconcentreerd naar de aarde kijken terwijl Sweere vertelde over het wonder van groei en kracht dat we vasthouden. Maar ook hoe de mens de bodem uitput tot die geen groeikracht meer bezit.
Elders op die kunstroute, die de bezoeker bij voorkeur fietsend volgt van zuid naar noord, dus van Ellecom naar Kampen, stroomafwaarts mee met de rivier, ontwierp Martine van Lubeek de installatie An Affinity for Water. Op een vervallen steiger in de Museumhaven van Zutphen plaatste ze als beton ogende, houten blokken die door mos zijn aangetast. Nietige organismen die het sterkste gesteente breken. Ook ontwierp ze een sculptuur van mos, een soort grot. Op de blokken laat ze met behulp van ragfijne tekeningen de grillige, subtiele maar o zo krachtige structuur zien van moswortels, iets wat voor het menselijk oog nauwelijks waarneembaar is. Her en der staan gieters klaar die de bezoekers uitnodigen het mos water te geven, om zo gezamenlijk zorg te dragen voor iets, voor mos bijvoorbeeld, het landschap, onze bodem.
Her en der staan gieters klaar die de bezoekers uitnodigen het mos water te geven
De fietsende belangstellende glijdt, voorzien van routekaarten en een reisgids, door het landschap, ziet de glinsterende rivier, kerktorens aan de horizon. En krijgt bijvoorbeeld de aanwijzing aan het eind van het fietspad aan de Valkweg bij Eefde de uiterwaarde in te gaan, naar de IJssel.
Daar, in het weidse land, ligt een schitterende geometrische vorm van tien bij tien meter met een dikte van 7 cm, geboetseerd van klei uit de omgeving. A Canvas for Landscape Dynamism noemt de Deense Sidsel Bonde het reusachtige kleitablet. De roodkleurige grondsoort is gebarsten in de hitte. In de breuklijnen groeien grassen en bloemen. Deze sculptuur leeft, groeit mee met het landschap en verandert van kleur door regen, wind, zon. De weersomstandigheden vormen de regisseur van deze intrigerende installatie die toont wat zich onder het grasland bevindt, wat zich onder het zichtbare schuilhoudt. Nu zien we het.
Maar het zal begroeid raken en weer verdwijnen, dankzij het verborgen leven erin. Kunstenaar Sweere zei het ook al tijdens de performance: houdt de aarde vast, als er regen op valt zullen de onzichtbare zaden gaan ontkiemen.